การประเมินลักษณะภัยแล้งของพื้นที่ลุ่มน้ำหลักของประเทศไทยโดยใช้ดัชนีมาตรฐานน้ำฝนร่วมกับฟังก์ชันโคพูลา

บทคัดย่อ

ในช่วงทศวรรษที่ผ่านมา ภัยแล้งได้สร้างผลกระทบอย่างรุนแรงต่อพื้นที่ลุ่มน้ำหลัก 22 ลุ่มน้ำของประเทศไทย โดยเฉพาะความเสียหายต่อผลผลิตทางการเกษตรและการขาดแคลนน้ำอุปโภคบริโภค อันเป็นผลมาจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศที่ทำให้รูปแบบการตกของฝนมีความแปรปรวนและไม่เป็นไปตามฤดูกาล ส่งผลให้การบริหารจัดการน้ำในลุ่มน้ำต่างๆ ทำได้ยากและไม่มีประสิทธิภาพ การศึกษานี้ได้วิเคราะห์ลักษณะการแปรผันตามเวลาของดัชนีมาตรฐานน้ำฝน (SPI) ในช่วงเวลา 3 เดือน 6 เดือน 9 เดือน และ 12 เดือน ในสภาพปัจจุบันและอนาคต โดยใช้ข้อมูลปริมาณน้ำฝนรายเดือนจากแบบจำลองสภาพภูมิอากาศที่ได้รับการปรับแก้ความคลาดเคลื่อน และใช้ทฤษฎีรันและฟังก์ชันโคพูลาในการกำหนดลักษณะของภัยแล้ง ผลการศึกษาพบว่า ในสภาพปัจจุบัน ภัยแล้งระดับเล็กน้อยมีคาบการเกิดซ้ำประมาณ 13-15 ปีสำหรับ SPI-3 และเพิ่มขึ้นเป็น 25-32 ปีสำหรับ SPI-12 ส่วนภัยแล้งระดับรุนแรงพบมากในพื้นที่ลุ่มน้ำภาคเหนือ ได้แก่ ลุ่มน้ำปิง ลุ่มน้ำวัง ลุ่มน้ำยม และลุ่มน้ำน่าน ขณะที่พบน้อยในพื้นที่ลุ่มน้ำภาคตะวันออกเฉียงใต้และภาคกลาง ผลการศึกษานี้สามารถนำไปประยุกต์ใช้ในการวางแผนบริหารจัดการน้ำเชิงพื้นที่โดยกำหนดพื้นที่เสี่ยงและออกแบบโครงสร้างชลประทานที่เหมาะสม พัฒนาระบบเตือนภัยล่วงหน้าที่แยกตามระยะเวลา สนับสนุนการปรับตัวของภาคเกษตรกรรมในพื้นที่เสี่ยง กำหนดนโยบายรองรับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศโดยเฉพาะในพื้นที่ลุ่มน้ำภาคเหนือที่มีแนวโน้มเผชิญภัยแล้งรุนแรง รวมถึงการพัฒนาฐานข้อมูลและระบบแลกเปลี่ยนข้อมูลระหว่างหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพื่อนำไปสู่การบริหารจัดการทรัพยากรน้ำอย่างมีประสิทธิภาพและยั่งยืน