การประเมินโอกาสเกิดอุทกภัยและภัยแล้งด้วยดัชนีฝนสุดขั้วภายใต้การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ : กรณีศึกษาลุ่มน้ำยม

บทคัดย่อ

ในปัจจุบันลุ่มน้ำยมประสบปัญหาอุทกภัยและภัยแล้งซ้ำซากอย่างต่อเนื่อง ส่งผลกระทบต่อชีวิตและทรัพย์สินของประชาชนในพื้นที่ การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศยิ่งทำให้ความรุนแรงและความถี่ของภัยพิบัติทางน้ำเพิ่มขึ้น โดยเฉพาะการเปลี่ยนแปลงรูปแบบของฝนที่มีความสุดขั้วมากขึ้น ทั้งฝนตกหนักและฝนทิ้งช่วง การประเมินโอกาสเกิดอุทกภัยและภัยแล้งจากดัชนีฝนสุดขั้วจึงมีความสำคัญต่อการวางแผนบริหารจัดการน้ำในอนาคต การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์ดัชนีอุทกภัยและภัยแล้งจากดัชนีฝนสุดขั้วภายใต้การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศในลุ่มน้ำยม และประเมินโอกาสเกิดอุทกภัยและภัยแล้งในพื้นที่ลุ่มน้ำสาขา โดยวิธีการศึกษาประกอบด้วยการคำนวณดัชนีฝนสุดขั้วที่เกี่ยวข้องกับข้อมูลฝนจากแบบจำลองสภาพภูมิอากาศโลกที่ปรับแก้ความเอนเอียงแล้ว ภายในช่วงเวลาอดีต (พ.ศ. 2532-2557) และในอนาคตทั้ง 3 ระยะคือ อนาคตอันใกล้ (พ.ศ. 2566-2591), อนาคตระยะกลาง (พ.ศ. 2592-2617), และอนาคตอันไกล (พ.ศ. 2618-2643) ซึ่งแบ่งเป็นช่วงและ 26 ปี การวิเคราะห์การเปลี่ยนแปลงของดัชนีฝนสุดขั้วเชิงสถิติ และการประเมินโอกาสการเกิดอุทกภัยและภัยแล้งในอนาคตในเชิงพื้นที่จากการกำหนดเกณฑ์ของดัชนีอุทกภัยและภัยแล้ง ผลการศึกษาแสดงให้เห็นว่า ลุ่มน้ำยมมีแนวโน้มภัยแล้งลดลงเล็กน้อยในอนาคตอันใกล้และระยะกลาง และลดลงในระดับที่มากขึ้นในอนาคตอันไกล โดยมีพิจารณาลุ่มน้ำกลุ่มย่อย พบว่าลุ่มน้ำยมตอนบนมีแนวโน้มลดลงเล็กน้อยในอนาคตอันใกล้ เพิ่มขึ้นเล็กน้อยในอนาคตระยะกลาง และลดลงมากในอนาคตอันไกล ในขณะที่ลุ่มน้ำยมตอนกลางมีแนวโน้มลดลงเล็กน้อยในอนาคตอันใกล้ และลดลงต่อเนื่องในอนาคตระยะกลางและอันไกล สะท้อนถึงแนวโน้มของภัยแล้งที่ลดลงในระยะยาว ส่วนลุ่มน้ำยมตอนล่างมีแนวโน้มลดลงเล็กน้อยในอนาคตอันใกล้และระยะกลาง และลดลงมากขึ้นในอนาคตอันไกล เมื่อพิจารณาการเปลี่ยนแปลงของดัชนีภัยน้ำท่วมในระดับกลุ่มลุ่มน้ำย่อย พบว่าลุ่มน้ำยมตอนบนมีการเปลี่ยนแปลงอยู่ในเกณฑ์เพิ่มขึ้นมากในอนาคตทั้งสามระยะ และเพิ่มขึ้นมากที่สุดในอนาคตอันไกล สำหรับกลุ่มลุ่มน้ำยมตอนกลางพบว่าดัชนีภัยน้ำท่วมอยู่ในเกณฑ์เพิ่มขึ้นไม่มากนักในอนาคตอันใกล้ และเพิ่มขึ้นมากในอนาคตระยะกลางและอนาคตอันไกล โดยเพิ่มขึ้นมากสุดในอนาคตระยะกลาง และสำหรับการวิเคราะห์ลุ่มน้ำยมตอนล่างพบว่าดัชนีภัยแล้งเพิ่มขึ้นไม่มากนักในอนาคนอันใกล้ เพิ่มขึ้นมากในอนาคตระยะกลาง และเพิ่มขึ้นในอนาคตอันไกล