การประเมินศักยภาพเชิงพื้นที่เพื่อวิเคราะห์พื้นที่เสี่ยงน้ำท่วมและภัยแล้ง: กรณีศึกษาลุ่มน้ำปิง

บทคัดย่อ

ในอดีตที่ผ่านมาลุ่มน้ำปิงประสบปัญหาน้ำท่วมและภัยแล้งอย่างต่อเนื่องแม้ไม่รุนแรงแต่ก็ยังทำให้เกิดความเสียหายต่อชีวิตและทรัพย์สินของประชาชนในพื้นที่ งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินศักยภาพเชิงพื้นที่ในการวิเคราะห์พื้นที่เสี่ยงต่อภัยพิบัติดังกล่าว โดยใช้ข้อมูลทางกายภาพ เช่น การใช้ที่ดิน ความสูงเชิงพื้นที่ และปริมาณน้ำฝน เป็นต้น และข้อมูลดัชนีฝนสุดขั้ว เช่น ฝนที่ตกสูงสุด 1 วันในรอบปี และ ระยะเวลาที่แห้งแล้งอย่างต่อเนื่อง ร่วมกับการประยุกต์ใช้ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ (GIS) และการวิเคราะห์เชิงพื้นที่เพื่อระบุพื้นที่ที่มีโอกาสประสบปัญหาน้ำท่วม-ภัยแล้ง ผลการศึกษาพบว่าพื้นที่เสี่ยงน้ำท่วมในพื้นที่ศึกษามีระดับความเสี่ยงต่ำร้อยละ 56 มีพื้นที่เสี่ยงปานกลางร้อยละ 36 ซึ่งพื้นที่เสี่ยงส่วนใหญ่อยู่ในบริเวณที่ราบลุ่มริมแม่น้ำ ขณะที่พื้นที่เสี่ยงภัยแล้งอยู่ในระดับความเสี่ยงสูงร้อยละ 30 พื้นที่เสี่ยงสูงมากร้อยละ 30 โดยส่วนใหญ่อยู่ในบริเวณพื้นที่ที่ใช้ที่ดินเพื่อการเกษตรแบบพึ่งพาน้ำฝน และมีปริมาณน้ำฝนเฉลี่ยต่อปีต่ำ และในอนาคตพื้นที่เสี่ยงน้ำท่วมมีแนวโน้มคงที่เฉลี่ยร้อยละ 52 และมีพื้นที่เสี่ยงน้ำท่วมเพิ่มขึ้นเฉลี่ยร้อยละ 47 ในปี 2023-2100 ในขณะที่พื้นที่เสี่ยงภัยแล้งมีแนวโน้มคงที่เฉลี่ยร้อยละ 43 และมีพื้นที่เสี่ยงแล้งลดลงเฉลี่ยร้อยละ 57 ในปี 2023-2100 ซึ่งข้อมูลที่ได้จากการศึกษานี้สะท้อนให้เห็นถึงพื้นที่ที่ควรได้รับการบริหารจัดการน้ำจากข้อมูลทางกายภาพในพื้นที่ลุ่มน้ำปิง โดยเฉพาะในบริเวณที่ราบลุ่มที่มีโอกาสเกิดปัญหาทั้งน้ำท่วมและภัยแล้งได้ทั้งปัจจุบันและอนาคต จึงสามารถนำการศึกษานี้มาใช้ในการวางแผนเพื่อการบริหารจัดการน้ำโดยเฉพาะหน่วยงานที่เกี่ยวข้องในพื้นที่ได้ในอนาคต