การจับกลุ่มจุดความร้อนจากข้อมูลดาวเทียมในภาคเหนือประเทศไทย

บทคัดย่อ

การเผาในที่โล่งเป็นหนึ่งในสาเหตุสำคัญของปัญหาหมอกควันในประเทศไทย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในภาคเหนือ ส่งผลต่อสุขภาพเป็นอย่างมาก การเผาในที่โล่งนั้นส่วนใหญ่เกิดจากการกระทำของมนุษย์ทั้งในพื้นที่เกษตรกรรมและพื้นที่ป่า จึงมีการกำหนดนโยบายห้ามเผา อย่างไรก็ดีมีการลักลอบเผาอยู่ตลอด ทำให้ต้องทำการติดตามและแก้ปัญหาการลักลอบเผาต่อไป ซึ่งดาวเทียมเป็นแหล่งข้อมูลที่มีคุณภาพ เนื่องจากสามารถใช้ในการติดตามไฟได้แม้กระทั่งในบริเวณที่เข้าถึงได้ยาก อย่างไรก็ดี ข้อมูลจากดาวเทียมแสดงจุดความร้อนในรูปแบบจุดไม่ใช่พื้นที่ต่อเนื่อง ทำให้ไม่สามารถประเมินขอบเขตพื้นที่เผาไหม้และขอบเขตของพื้นที่ที่มีการลุกลามทั้งหมดได้ งานวิจัยนี้ทำการจับกลุ่มจุดความร้อนจากดาวเทียม จากนั้นสร้างรูปปิดล้อมรอบกลุ่มจุดความร้อนเพื่อแสดงพื้นที่ที่มีการเผาไหม้ทั้งหมดและสรุปลักษณะของกลุ่มจุดความร้อนที่น่าสนใจ ในช่วงปี 2020-2024 โดยการใช้เทคนิคดีบีสแกน (DBSCAN) ซึ่งเป็นเทคนิคการเรียนรู้แบบไม่มีผู้สอน เพื่อจับกลุ่มจุดความร้อนที่อยู่ติดกันเข้าด้วยกัน และใช้เทคนิคคอนเคฟฮัล (concave hull) และบัฟเฟอร์ (buffer) เพื่อสร้างรูปปิดล้อมรอบกลุ่มจุดความร้อนแสดงขอบเขตของไฟเพื่อใช้ในการวิเคราะห์พื้นที่ จากการวิเคราะห์ในพื้นที่ภาคเหนือพบว่า กลุ่มจุดความร้อนในแต่ละวันมีขนาดพื้นที่เฉลี่ยต่อปีตั้งแต่ 1.664-3.223 ตารางกิโลเมตร ส่วนใหญ่ขอบเขตของไฟมีการขยายตัวอย่างต่อเนื่องภายในระยะเวลา 10 วัน และกองไฟที่ลุกลามหลายวันโดยส่วนมากมีพื้นที่ไม่ถึง 10 ตารางกิโลเมตร โดยส่วนใหญ่จะเกิดในพื้นที่ป่าสงวนและอุทยานแห่งชาติ ส่วนการเผาในไร่และนาเป็นส่วนน้อย ลักษณะของกลุ่มจุดความร้อนสามารถนำไปใช้ในการพัฒนาระบบการพยากรณ์การลุกลามของกลุ่มจุดความร้อนต่อไป