การยกตัวของฐานแผ่เนื่องจากดินบวมตัว ในพื้นที่อำเภอแม่เมาะ จังหวัดลำปาง

บทคัดย่อ

บทความนี้นำเสนอปัญหาการยกตัวของฐานรากของอาคารพักอาศัย
4 ชั้นในอำเภอแม่เมาะ จังหวัดลำปาง โดยพบรอยแตกร้าวทแยงที่ผนังใกล้หน้าต่างทุกชั้น รอยแยกที่หัวเสาและคาน รวมถึงเสาชั้นใต้ถุนที่เอนออกจากแนวดิ่ง บริเวณรอบอาคารมีแหล่งน้ำอยู่ในระยะ 20 เมตร และมีแอ่งน้ำขังถาวรทางทิศตะวันตก ซึ่งบ่งชี้ถึงสภาวะดินที่มีความชื้นสูง จากการศึกษาคุณสมบัติของดิน พบว่าดินใต้ฐานรากเป็นดินที่มีศักยภาพในการบวมตัวสูง โดยผลการทดสอบในห้องปฏิบัติการระบุค่าแรงดันบวมตัวสูงสุดประมาณ 150 kN/m² และอัตราการพองตัวอิสระประมาณ 4.0% การวิเคราะห์ด้วยวิธีของ O’Neill and Poormoayed คาดการณ์ว่าฐานรากอาจเกิดการยกตัวประมาณ 55-65 mm ซึ่งเพียงพอที่จะก่อให้เกิดความเสียหายต่อโครงสร้าง ผลการศึกษาพบว่าการใช้ฐานรากแผ่บนดินบวมตัวมีข้อจำกัด เนื่องจากการออกแบบให้มีน้ำหนักเพียงพอในการต้านการพองตัวของดินทำได้ยาก โดยเฉพาะที่ระดับความลึกมากขึ้นซึ่งความเค้นจากน้ำหนักอาคารจะลดลง แนวทางแก้ไขที่เหมาะสมอาจรวมถึงการใช้ฐานรากลึกเพื่อลดผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงปริมาตรของดิน หรือการปรับปรุงชั้นดินก่อนการก่อสร้างเพื่อลดศักยภาพในการบวมตัวของดิน